فضای مجازی محل امتحان‌ها و تکلیف‌های جدید ماست؛ امتحاناتی که ماهیت متفاوتی نسبت به دیگر آزمایش‌های آدم‌ها، در قرون و اعصار گذشته ندارد، ولی متناسب با وضعیت انسان معاصر مختصات خاصی پیدا کرده است. همچون تمام امتحانات دنیا، نه می‌توان کاملاً آن را کنار گذاشت و نه می‌توان به راحتی از آسیب‌هایش در امان بود. هم? دنیا همینطور است.
هدف تمام امتحانات الهی سنجش میزان عزم و ایمان انسان‌ها در مواجه? عقلانی با «هوای نفس و تمایلات بی‌ارزش» طبق دستورات دین است، که موجب رشد انسان‌ها و تعالی روحی آنها می‌شود. این‌بار نیز فضای مجازی با هم? مختصات تازه‌ای که دارد و تغییرات گسترده‌ای که ایجاد کرده است، چیزی نیست جز زمین? جدیدی برای سنجش قدرت روحی انسان و بستر تازه‌ای برای تکالیف انسانی و دینی، که باید ببینیم چگونه از عهد? آنها برخواهیم آمد.
انسانی که از عقل و تجربه بیشتری نسبت به نسل‌های قبل برخوردار است و از امکانات بهتری برای زندگی بهره می‌برد، طبیعی است که با امتحانات جدید و پیچیده‌تری هم مواجه شود. مهم این است که ما بتوانیم در مواجهه با این عرصه، هوشمندانه و مسئولانه برخورد کنیم، و با نشان دادن قدرت معنوی خود محل تجلی حکمت خداوند متعال در خلقت انسان قرار گیریم.
اینکه ابزار و فناوری فضای مجازی، از کدام فرهنگ و تمدن سرچشمه گرفته و یا مهم‌تر از آن، اینکه چگونه جریان سلطه در حال سوءاستفاده از این ابزار است، مسئولیت ما را در مواجهه با این فضا کم نمی‌کند که هیچ، بیشتر هم می‌کند. فعلاً این ماییم و این امکاناتی که می‌تواند موجب شکست ما و یا برعکس شکست دشمنان ما بشود. ما باید ببینیم با امتحان الهی در مواجهه با این فضای جدید چگونه برخورد می‌کنیم؛ آیا محل تجلی قدرت خدا می‌شویم یا محل تجلی ضعف خودمان؟
بی‌تردید اگر خداوند توان رویارویی با چنین امتحانی را در ما نمی‌دید، چنین آزمونی را پیش روی ما قرار نمی‌داد.بی‌تردید اگر توان رویارویی صحیح با این امتحان را نداشتیم با چنین وضعیتی مواجه نمی‌شدیم و خداوند چنین آزمونی را پیش روی ما قرار نمی‌داد. فضای مجازی واقعاً مسئولیت ما را سنگین‌تر کرده است و می‌توانیم چند برابر پیشینیان ثواب ببریم و جهاد کنیم. همانطور که می‌توانیم چندین برابر دچار ضعف و معصیت شویم.
فضای مجازی فرصتی است برای آنکه میزان درک خود از حقایق ناب دینی را ارزیابی کنیم، و بخشی از درک خود را به دیگران منتقل کنیم. گاهی در جریان انتقال معرفت دینی خودمان به دیگران است که می‌فهمیم چقدر می‌فهمیم و نیز فرصتی است برای اینکه بفهمیم چقدر عاشق دین خدا و اولیاء خدا هستیم و یا چقدر خودخواهیم و بی‌خیال خدمت به دین.معلوم است که این فضا، هم خطرات جدیدی را برای ما به دنبال دارد، و هم امکانات جدیدی را برای رشد فردی و اجتماعی در اختیار ما قرار می‌دهد. اما نباید صرفاً منفعلانه برخورد کنیم؛ باید ضمن صیانت و محافظت از آنچه می‌خواهند از ما بگیرند، از فرصتهای این فضا استفاده کنیم. وقتی به فرصتهای فضای مجازی نگاه می‌کنیم، به سهولت درمی‌یابیم چقدر جای این فناوری برای افزایش هدایت بشر و نجات انسان‌ها خالی بود، و… شاید این فرصت‌ها یکی از زمینه‌های پدید آمدن مقدمات ظهور باشد.
در مواجهه با تهدیدهای فضای مجازی دو اقدام اساسی لازم است؛ یکی آنکه تقوا را رعایت کنیم تا آلودگی‌های این فضا نَفَس ما را نگیرد؛ چون یکی از خصوصیات این فضا گسترش هرزگی است. و دیگر اینکه نظم و زمان‌بندی استفاده از این ابزار و حضور در فضای مجازی را نباید فراموش کنیم. زیرا یکی از خصوصیات این فضا هدررفتن و بی‌نظمی در زمان است و به دلیل آنکه هر لحظه در اختیار ماست، می‌تواند از سر کنجکاوی یا به هر دلیل دیگری نظم زندگی ما را بهم بزند.
امکان «دسترسی راحت و منظم به اطلاعات» «پردازش و انتخاب دقیق نیازمندی‌ها» «انتقال سریع و فراگیر آگاهی‌ها»، «تبلیغ موثر و مکرر ارزش‌ها»، و فواید فراوان دیگر در فضای مجازی، وظایف مؤمنان را در زمین? دعوت به حق و ترویج حق‌پرستی بسیار زیادتر کرده است. پیام‌های مظلوم انقلاب مقتدر ما منتظر جهانی شدن هستند؛ باید جهان تشن? دریافت پیام‌های انقلاب و اسلام ناب را دریافت.در این میان، آنچه موجب تأسف فراوان است، تأمین نشدن زیرساخت‌ها و به سرانجام نرسیدن شبک? ملی فضای مجازی است که در حد یک فاجع? تأسف‌آور است.
باید به حال و فرجام جامعه‌ای که برای ایجاد زیرساخت‌های مناسب و امن در فضای مجازی تلاش و اقدام فوری نمی‌کند گریست. نداشتن شبکه ملی اطلاعات و ارتباطات مانند این است که صدا و سیما و مخابرات کشور را از دیگران و احیاناً دشمنان قرض بگیریم و به آنان وابسته باشیم. مثلاً در زمان جنگ، به دشمن خود بگوییم بخشی از مخابرات و برنامه‌های تلویزیون خود را برای استفاد? ما اختصاص دهید انقلاب اسلامی از ابتدا با قدرت نرم به پیروزی رسیده و تداوم پیدا کرده است، و سخت‌افزار اینترنت به سهولت می‌تواند در خدمت نرم‌افزار انقلاب اسلامی ما قرار گیرد حتی بیش از آنکه بتواند در خدمت ضد انقلاب قرار بگیرد، ذاتاً برای ما بیشتر می‌تواند مفید واقع شود.
سوال: دنیای مجازی زمینه گناه را خواسته یا ناخواسته فراهم می‌نماید، مخصوصا در امثال فیس نما و مسنجر و... برای اینکه ما به گناه نیفتیم چه اقدامی می‌شود انجام داد؟ و آیا ما هم در این گناه نقشی داریم؟
حجت الاسلام قرائتی در کتاب گناه شناسی عواملی که انسان را از گناه باز می دارد معرفی کرده که به چند مورد آن در این پاسخ اشاره خواهد شد.
1: تفکر در عاقبت کار: بطور کلى تفکر و اندیشهى صحیح، بطور مستقیم یا غیر مستقیم عامل بازدارنده از انحرافات و گناهان مىشود، و همچون آینهى صاف نشان دهندهى زیبایىها و زشتىها است. چنانکه حضرت على علیه السلام مىفرماید:
فکر آینهى صاف است.[1]
حضرت در روایت دیگری می‌فرماید: کسى که نیکو بیندیشد، دستخوش لغزش نمىشود.[2]
بله واقعا همین گونه است که حضرت فرموده است تفکر در عواقب کار، عامل مصونیت از گناه است.
2: توجه به حضور خدا در همه جا: ایمان به خدا، و یاد او در همه حال و اعتقاد به اینکه همه ما در محضر خدا هستیم، از اساسى ترین اهرمهاى بازدارنده از گناه است، اثر و نقشى که این عقیده در کنترل انسان و جلوگیرى از طغیان غرائز حیوانى دارد، هیچ چیز چنین اثر و نقش را ندارد. و قدرت ایمان به خدا و یاد او در ریشهکن نمودن گناه از همهى قدرتها نیرومندتر است. سازمانهاى پلیسى و انتظامى با فقدان ایمان و تکیهگاه معنوى هرگز نمىتوانند در اصلاح فرد و جامعه توفیق یابند.
ایمان به خدا و اعتقاد به آگاهى او بر همه چیز و حضور او در همه جا، در انسان آنچنان نیرویى در برابر گناه به وجود مىآورد که او را همچون سپرى فولادین و نفوذ ناپذیر در برابر گناهان مىکند.
انسان ممکن است در خانه باشد و با بستن در، مانع حضور دیگران شود ولی مانع حاکم و قاضی روز قیامت نمی‌تواند باشد همان گونه که خداوند در قرآن کریم انسان‌ها را به این نکته هشدار داده و می‌فرماید:
آیا انسان نمىداند که خداوند همه اعمالش را مىبیند؟ [3]
و در آیه دیگری می‌فرماید:
قطعاً پروردگار تو در کمینگاه است. [4]
و در آیه دیگری می‌فرماید:
خداوند چشمهایى را که به خیانت گردش مىکند، مىداند و بر آنچه در سینهها پنهان است. آگاه مىباشد.[5]
در مقامى که کنى قصد گناه / گر کند کودکى از دور نگاه
شرم دارى، زگنه، در گذرى/ پرده عصمت خود را ندرى
شرم بادت که خداوند جهان/ که بود خالق اسرار نهان
بر تو باشد نظرش بى گه و گاه / تو کنى در نظرش قصد گناه
3: خود شناسی و توجه به شخصیت انسانی: یکى از عوامل بازدارنده گناه این است که انسان شخصیت خود را بشناسد و به آن توجه داشته باشد چرا که بخشى از گناهان بر اثر آن است که انسان به ارزش خود پى نبرده است.
به عنوان مثال: اگر بچه در خانه استکانى را بشکند به او تندى مىکنى که چرا استکان را شکستى، ولى همین بچه اگر در کنار مهمانها، دیس قیمتى غذا را بشکند، با کمال خونسردى مىگویى مهم نیست جانت بسلامت! در اینجا به شخصیت خود نزد مهمانها توجه کردى و همین باعث گردید که خود را کنترل نمودى.
اگر انسان بداند که خداوند او را به همه مخلوقاتش برتری داده است هیچ گاه روح سفید خدادادیش را با گناه سیاه و زشت نمی‌کند خداوند در بیان شخصیت و مقام انسان می‌فرماید:
و هر آینه فرزندان آدم را گرامى داشتیم و در خشکى و دریا (بر مرکبها و کشتى) برنشاندیم و از چیزهاى پاکیزه روزیشان دادیم و آنان را بر بسیارى از آفریدگان برترى کامل بخشیدیم [6]
به راستى اگر ما خود را بشناسیم و به شخصیت خود توجه کنیم، همین توجه ما را از گناه باز مىدارد ولى وقتى که خود را پست و خوار و پوچ تصور کنیم به پستى تن مىدهیم
4: ایمان به معاد: ایمان به معاد یعنى ایمان به دریافت کیفر و پاداش اعمالى که ما در دنیا انجام دادهایم. یعنى هیچکدام از نیکىها و بدىهاى ما نابود و فانى نمىشود، بلکه انسان در گرو اعمال خود است. چنین عقیدهاى نقش عمیقى در پرورش روح انسان دارد.
در اینجا به عنوان نمونه به ذکر چند آیه مىپردازیم:
روز قیامت روزى است که هر کس آنچه را از کار نیک یا بد انجام داده حاضر مىبیند. [7]
باز خداوند در آیه دیگری خداوند در بیان روز قیامت می فرماید:
انسان‌ها از قبرها بیرون مىآیند، در حالى که چشم‌هایشان (از وحشت) خاشع و به زیر افتاده است و همچون ملخهاى پراکنده (بىهدف) به هر سو مىدوند.[8]
توجه به روز قیامت و روز رسیدن به پاداش و یا کیفر اعمال عامل بسیار مهمی در ترک گناه می باشد.
5: عبادت: عبادات، اگر بطور صحیح و با شرایط انجام گیرند، علاوه بر فواید بسیار معنوى، نقش بسزایى در کنترل گناه دارند همان گونه که خداوند در این خصوص می فرماید:
نماز آدمى را از فحشا و منکر باز مىدارد.[9]
با توجه به چند موردی که در مورد کنترل گناه برای شما عرض کردم فرقی نمی‌کند که انسان در کجای دنیا باشد، در دنیای حقیقی و یا مجازی؛ اگر به این چند مورد توجه داشته باشد می‌تواند خودش را از فرو رفتن در گناهان حفظ کند و روح زیبا و ملکوتیش را با زشتی گناه، زشت نکند و اگر انسان به این چند مورد توجه نداشته باشد اگر در بیابان هم باشد باز راهی برای گناه کردن پیدا خواهد کرد. و اگر ما هم در تولید مطالب انحرافی باشیم قطعا در گناه شریک خواهیم شد و یا اگر از کسانی که مطالب انحرافی تولید می‌کنند راضی باشیم در گناه آنان شریک هستیم.
چقدر خوب است ما در فضای مجازی احادیث اهل بیت و مطالب سازنده را انتشار بدهیم تا هم از سربازان امام زمان در انتشار دین باشیم و هم از گناهان این فضا مصون و محفوظ بمانیم. ان شاالله
منابع:
1: الفکر مرآة صافیة « نهج البلاغه، حکمت 5»
2: ما زل من احسن الفکر «میزان الحکمة، ج 7 ص 538»
3: ألَم یَعلَم بِأنّ اللّه یَرى « علق/ 14»
4: إنّ ربّکَ لَبِالمِرصاد «فجر/ 14»
5: یَعلَم خائِنَة الاعیُن و ما تُخفِى الصُّدور « مؤمن/ 19»
6: و لَقد کرَّمنا بنى آدم و حَمَلناهم فِى البَرّ و البَحر و رزقناهم من الطّیّباتِ و فَضّلناهم على کَثیرٍ ممّن خَلقنا تَفضیلًا» « اسراء/ 70»
7: یوم تجد کل نفس ماعملت من خیر محضراً و ما عملت من سوء» «. آل عمران/ 30»
8: خشعاً ابصارهم یخرجون من الاجداث کانهم جراد منتشر» « قمر/ 8»
9: «إنّ الصلوه تنهى عن الفحشاء و المنکر «عنکبوت /45»
